TAY YETİŞTİRİLMESİ
TAY YETİŞTİRİLMESİ VE EĞİTİMİ
Tayların ileride iyi bir yarış atı olması için aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi ve gereken özenin gösterilmesi gerekir.
1- Tayların çok iyi beslenmesi ve bakılması.
2- Taylarm iyi eğitilmesi ve idmanı.
3- Tayların sevgi ve güven ortamı içinde, sitrese maruz bırakılmadan huzurlu olarak yetiştirilmesi.
1- Tayın tam büyüyerek ergin bir at haline gelmesi durumunda büyümesinin takriben yarısı, bir yaşına kadar ki olan büyümedir. Bu nedenle tayın 1 yaşma kadar ki büyümesi çok önemli olup, tayı bir yaşına kadar çok iyi beslemek gerekir. Ve tay olabildiğince bol beslenmelidir. Taylar doğar doğmaz taylara Colastrum(Ağız sütü) bol bol verilmelidir. Ağız sütü tayın hastalıklara karşı direncini artırır ve sindirim sisteminin iyi çalışmasını sağlar. Bu nedenle ağız sütü bol bol ve muhakkak taya verilmelidir. Şayet yeni doğan tayda peklik(kabızlık) var ise taya Costor yağı verilir veya makattan lavman yapılır. Yine taylarda, solunum yolu enfeksiyonlarına karşı tayların solunum yollarında dikkatle ve özenle dezenfektasyon yapılmalıdır. Sütte genellikle vitaminlerin yeteri kadar olmaması nedeni ile taylarda gerek sütüne karıştırıp ağız yoluyla gerekse enjeksiyon yolu ile taya vitamin takviyesi yapılmalıdır. Ayrıca taylara hastalıklara karşı direnç sağlanması açısından kısrak sütü sağılır ve peynir mayası ile kazainleştirilerek peynir elde edilir ve bu peynir çizilerek suyu alınır. Daha sonra bu suyun içine çok az miktarda gereği kadar rivanol, % 1 kömür tozu, % 5 antibiyotik katılarak bir preperat hazırlanır. Tay doğduktan sonra taya 2 cm3 bu preperat'tan enjekte edildiği takdirde tay septisemiye yakalanmaz. Taylara
lara bol bol süt verilmesi gerekir. Ancak kısrağın sütü az ise kısrağa bol çayır ve daneli yem verilmesi gerekir. Şayet kısrağın sütü fazla yağlı ise taylarda sindirim bozuklukları görülebilir. Bu takdirde kısrağın sütünün yağının alınarak taya verilmesi gerekir. Eğer her ihtimama karşın kısrağın sütü yetmiyorsa bu takdirde taya yağsız ve sulandırılmış içine şeker katılmış inek sütü verilir. Taylar ota, çayıra ve bilhassa daneli yemleri yemesine erken alıştırılmalıdır. Bu şekilde tayın büyümesi hızlandırılmış olunur. Bilhassa öğütülmüş yulaf veya yulaf kırması ve aynı zamanda buğday kepeği, yeme yeni başlayan taylar için en iyi yem maddeleridir. Şayet bu besin maddeleri mevcut değilse bu takdirde dört kısım öğütülmüş mısır, bir kısım keten küspesi.ve üç kısım kepekten teşekkül ettirilecek yem rasyonu da taylar için.çok iyi bir yem rasyonudur. Aylıca yeme başlıyan. taya yonca otu ve bol temiz su da verilmelidir. Bir tayın sütten kesilebilmesi için tayın.en az 1 kg. ile 1,5 kg kesif yem (ot harici daneli veya öğütülmüş yem ve kepek), yiyebilecek duruma gelmiş olması gerekmektedir. Şayet tay ishal olmuş ise tayın ve anasının yemi hemen azaltılarak bir veteriner denetimine bırakılır. Yine çayır varsa muhakkak tay annesi ile çayıra çıkarılmalı fakat kesinlikle dane ve kesif yeme alıştırılmaya devam etmeli ve önem verilmelidir.Bu arada yem rasyonuna yeterli miktarda tuz katmayı ihmal etmemelidir. Ayrıca tayların yemi, gerekli ve yeteri kadar mineral ve vitaminler ile desteklenmelidir. Taylar genellikle 6 aylıkken memeden kesilmelidir. Taylar memeden kesildikten sonra tayları kondisyonlu, besili ve sağlıklı tutabilmek için bol miktarda proteinli, vitaminli, mineralli ve bilhassa; kalsiyum ve fosfor yönünden zengin yemlerle taylar beslenmelidir. Yine taylar yazın yeşil çayır ve yonca ile beslenmeye gayret edilmeli ve bilhassa zayıf olmayan olgun çayır ve yonca otu büyümeyi ve kemik teşekkülatını kuvvetlendirir. Kışın
taylar için kuru yonca, ve çayır otu çok önemlidir. Hiç değilse günde en az bir öğün muhakkak verilmelidir. Eğer bu ottan fazla yoksa bu takdirde taya kurutulmuş mısır ve sorgum sapı veya mısır ve sorgum silajı verilebilir. Genellikle taylara kaba yem olarak yonca veriliyorsa, bu taktirde taya kesif yem olarak en uygun yem yulaf olup, yulaf kesif yem olarak bol proteinli özelliği ile tek başına yeterlidir. Yulaf, az olduğu takdirde ve daha iyi netice alınmak istendiği takdirde aşağıdaki yem rasyonları kullanılır.
1.Formül
Yulaf 1 kısım
Mısır veya
Arpa 1 kısım
2.Formül
Yulaf 3-4 kısım
Kepek 1 kısım
3.Formül
Mısır 3 kısım
Kepek 1 kısım
4.Formül
Mısır 2 kısım
I
Yulaf 2 kısım
Kepek 1 kısım
Eğer yonca yoksa ve yerine kaba yem olarak çayır otu veya düşük proteinli kaba yem, taya verilirse bu takdirde bol proteinli karma yem kullanılmalıdır.
1.Formül
Yulaf 3 kısım
Mısır 3 kısıra
Kepek , 3 kısım
Keten küspesi 1 kısım
2.Formül
Mısır 3 kısun
Kepek 3 kısım
Keten küspesi 1 kısım
Keten küspesi yerine yer fıstığı küspesi, soya fasulyesi küspesi,...vb. verilebilir.
2- Tayların iyi eğitilmesi ve idmanı :
Tayların eğitimi geciktirilmemelidir, ve zamanında yapılmalıdır. Eğer tayın eğitimi geciktirilir ve büyüyüp at olduğu zaman eğitiminin yapılmasına çalışılır ise eğitim çok zorlaşır. Bu nedenle tayın eğitimi tayın eğitilemeyecek kadar büyümesine fırsat vermeden zamanında yapılmalıdır. Hatta tayın eğitimine tay doğar doğmaz başlanmalıdır. Erken eğitimle tayların hem eğitime ve insanlara kolay alışması sağlanır. Ve hem de tayın başarılı bir yarış atı olabilmesi için ilk adım atılır. İlk olarak tayın eğitimine tayın insanlara alıştırılması ile başlanır. Çeşitli yöntemler ile taylar insanlara alıştırılır. Meselâ taya şeker verilir ve taya sevgi gösterilir. Bu şekilde tayın insana alıştırılması öyle bir düzeye çıkartılmalıdır ki, adeta taylar insanlara tutkun ve aşık olmalıdır. Bu durum sağlandıktan sonra tayların eğitimi çok kolaylaşır. Genel olarak tay eğitiminde, taylar eğitilirken hem sevgi gösterilir, hem de aşırı hareketlerine müsaade edilmeyerek ve şımartılmayarak disiplinli olmaları sağlanır. Daha sonra tayların küçüklükten itibaren dikkatli olmasının,emirlere itaat etmesinin, ahırda düzgün durmasının ve ahır şartlarına uymasının eğitimleri yapılır. Küçükten eğitilen tay büyüdüğünde kuzu gibi olur ve hem yarış hayatı esnasında hiç bir problem çıkarmaz ve dolayısı ile atın bakımı ekonomik ve daha kolay olur. Hem de at sakin olduğu ve emirlere itaat ettiği, için başarılı bir yarış atı olur. Ve kabiliyeti ölçüsünde bütün yarış gücünü ortaya koyar. Taylara memeden kesilinceye
kadar verilen eğitimler yukarıda izah edildiği şekilde;
1- Tayın eğitiminin geciktirilmeden hemen başlanılması.
2- Tayın insana alıştırılması.
3- Tayın disiplinli olmasının sağlanması.
4- Tayın emirlere itaat etmesinin başlatılması.
5- Tayın ahırda düzgün durmasının ve ahır şartlarına uymasının sağlanması.
6- Annesi ve diğer taylı kısraklar arasında iyi bir oyun ve hareket ortamının sağlanması ve aynı zamanda emniyetli bir ortam içinde tayın yaşamasının sağlanması.
Taylar memeden kesildikten sonra erkek taylar ayrı bir padokta dişi taylar ise ayrı bir padokta muhafaza edilmelidir. Taylar memeden kesildikten sonra şu hususlara dikkatedilir;
1- Tayların akranları ile geniş padoklar içinde serbestçe hareket etmeleri ve serbestçe koşup akranları ile oyun oynamaya teşvik edilmesi.
2- Tayların tay topluluğu içindeki durumlarının devamlı gözetilerek akranları içindeki dengesizlikleri veya tayların akranları arasındaki ezilmelerinin önlenmesi, gerekiyorsa geç doğumlu zayıf kalmış tayların ayrılarak ayrı bir gurubun teşkil edilmesi.
3- Tayların bireysel eğitimine önem vererek tayın altı aylıktan itibaren sürekli Lonj yaptırılarak tayın eğitimine devam edilmesi. Tayların eğitiminde Lonj yaptırmanın çok büyük önemi vardır. Lonj yaptırmakla;
a) Tay ile insan arasında yakından diyalog kurulması sağlanır.
b) Tay'a itaat etmesi daha iyi öğretilir ve böylece taya eğitim verilmesi sağlanır.
c) Taya yürüyüş şekilleri öğretilir, bilhassa galopları geliştirilir.
d) Tay'a usulüne göre jimnastik yaptırılarak tayın atletik olması sağlanır. (Mesela taya küçük manialar atlatılması,vb.gibi)
4- Kulvar çalışmalarının yapılması (kulvar: yan tarafları bariyerler ile kaplı yaklaşık 30 metre çaplı daire veya elips şeklindeki pisttir.)
Kulvar çalışmaları ile;
a) Tayın daha serbest olması ve daha atletik olması sağlanır.
b) Tayın sözlü komutlara itaat etmesi gibi yüksek derecede eğitim kazanması sağlanır. (Bu tarzda çalışma ile taya yaklaşık 50 adet kelimelik komut öğretilebilir. Dur, çekil, gel, git, atla, tırıs, galop, v.b.gibi) Hatta bazı uzmanlarca atlara 200 kelimeye kadar komut öğretilebileceği ifade edilmektedir. Eski Türkler atları ile adeta konuşurlardı. Hücum, gel,koştur,geri,göğüsle gibi komutlar ile atlarını kumanda ederler ve atlarına savaşmayı öğretirlerdi. Atları da sahipleri ile birlikte cansiperane savaşırlardı. Türklerin ata hakim, olma, atı kumanda etmelerindeki ince nokta Türkler'in atlarını bir hayvan olarak değil de bir dost bir yoldaş olarak görmelerinden ileri geliyordu.
Aslında milli bir tay komut ve eğitim lügatinin teşkil edilmesi Türkiye çapında at eğitiminde standardlaşmayı getireceğinden,yarışlardaki başarılar daha da artacaktır. Velhasıl tay ve at eğitimi kolay değildir. Attan gerekli verimin alınabilmesi ve atın başarılı bir yarış atı olabilmesi için atla sürekli ilgilenip çok çalışmak gerekir. Bu nedenle atçılık çok zor mesleklerden biridir. .
Taya yaptırılan Lonj ve kulvar çalışmaları ile tayların ilk idmanlarına başlanmış olunur. Tay idmanlarında şu hususlara önem vermek gerekir;
1- Yarış atlarında kalp ve ciğer kapasiteleri çok önemli olduğundan ve bu özelliklerde daha çok tay iken geliştirildiğinden taylarda erobik çalışmalar çok önemlidir. Bu nedenle taylarda, tayları aşırı yormadan dinlendire, dinlendire tayın kapasitesine göre yapılan uzun ve hafif kenterler tay idmanında önem kazanır.
2- Taya yeteri kadar tırıs yaptırılarak, tayın ayak bacak ve bileklerinin gelişmesi sağlanır.
3- Tayın atletik ve süratli olmasının sağlanması için taylara jimnastik (küçük atlamalar) ve hafif sürat idmanlarının yapılması sağlanır.
4- Taylara katiyetle ağır idmanlar ve dayanıklılık idmanları yaptırılmaz. Bu tarz idmanlar, ancak tayla yarış koşmaya başladıktan sonra yaptırılır.
3- Tayların Sevgi ve Güven Ortamı içinde, Sitrese maruz bırakılmadan huzurlu olarak yetiştirilmesi :
Tayların gelişmesinde en az gıda ve idman kadar önemli bir husus vardır ki bu da "sevgidir." Sevgisiz ve güvensiz ortamda bulunan taylar, ne kadar iyi bakarsanız bakın, ne kadar iyi idman ederseniz edin kesinlikle gelişemez. Bu nedenle taylara yeteri kadar sevgi gösterilmeli ve psikolojik yapılarına dikkat etmek gerekir. Bu konu ile ilgili olarak şu hususlara dikkat edilir :
1- Tay'lara anneleri, ile birlikte huzurlu bir ortam sağlanması,
2- Tay'lara kısrak ve tay topluluğu içinde uyumlu emniyetli, ve rahat hareket imkanının sağlanması,
3- Tay ve annesine geniş ve yeteri kadar hareket imkanının sağlandığı bir ortamın sağlanması,
4- Taylara insanlar (bakıcılar) tarafından bol
sevgi gösterilmesi ve tayların insanları, adeta anneleri
kadar sevmesinin sağlanması,
5- Tayları memeden keserken çok dikkat edilmesi ve tay'ların sitreslerinin (gerginliklerinin) giderilmesi,
6- Tay'ların memeden kesilmesinden sonra taylara daha çok sevgi ve ihtimamın gösterilmesi ve bakıcıların tayın ebeveyninin yerini alması,
7- Memeden kesildikten sonraki yapılan eğitim ve idmanlarda tayı zorlamadan, sevgiye ön plânda yer verilmesi,
hususlarına dikkat edilmelidir.
Tay yetiştirilmesinde en önemli hususlardan biri de tayın memeden kesilmesi olayıdır. 1983 yılında Jokey Kulübü'nün pansiyon harasını ziyaret etmiştim. O zamanlar hara müdürü olan Sayın Seyfettin Giray bana büyük misafirperverlik örneği göstermişti. Sayın Seyfettin Giray' la atçılık, ile ilgili sohbet yaptık. Zaten biz atçılar bir araya geldiğimiz zaman hemen arkadaş olup, saatlerce at hakkında konuşuruz. İki atçı Dünyanın neresinden olursa olsun hemen anlaşır. Atçılık enternasyonal bir lisandır.Daha sonra Sayın Seyfettin Giray bana harayı teferruatlı olarak gezdirdi. Gittiğim tarihlerde taylar annelerinden daha yeni ayrılmış ve her biri ayrı ayrı müstakil boks'lara (Ahırlara) konulmuştu. Taylar çok üzgün ve huzursuz adeta yıkılmışlardı. Büyük bir sitres içinde oldukları her hallerinden belli idi. Sayın Seyfettin Giray'ın ifadesine göre bazı taylar annelerinden ayrıldıklarında boksları içinde kendilerini yerden yere atıyorlar ve duvarlara tırmanıyorlarmış. Daha sonra aygırları gezdik. O tarihlerde pansiyon harada ki aygırlar şunlardı; Kamalpour, Karoo, Ay Tudor, Kılıçarslan, Running Mill, Gap of Dunloe, Bora Bora, Afayoon, Nurcivan ve Tünkut.
Bu arada Sayın Seyfettin Giray bana Tünkut ile ilgili enteresan bir olayı göstereceğini söyledi. Ünlü aygır ve yarış atı Tünkut ile, yine Türkiye'nin yetiştirdiği ünlü aygır ve yarış atı Nurcivan o sıralarda boksları (ahırları) karşı karşıya idi sayın Seyfettin Giray gidip Nurcivan’ı sevdiği zaman Tünkut yerinde tepiniyor, kızarak kişniyor ve Nurcivan’ı kıskanıyordu. Bunun üzerine gelip Tünkut'u sevdiğinde Tünkut karşıllık veriyor. Sevgi ve sevinç gösterileri yapıyordu.
Ben tayların memeden kesilmesi ile ilgili bir yazı okumuştum. Sayın Ziya Kütev'in yazmış olduğu "Hayvancılık Temel Besicilik ve Beslenme" isimli kitabın 212.sayfasındaki "Memeden Kesme" isimli bölümde aynen şöyle bir cümle geçmektedir. "Memeden kesilen tay anasından ayrılır ve bir daha hiç bir araya getirilmez, birbirini böylece unuturlar." Ancak kitabı biraz daha irdeleyince bu cümlenin iş atları için geçerli olabileceği kanısına vardım. Benim kanaatıma göre bahse konu cümlede'ki fikri yarış atları için uygulamak iyi netice vermez. Şöyle ki; Kısraklar taylarını doğurduktan ve kendilerini toparladıktan sonra işe gönderilmektedir. Kısraklar kuşluk ve ikindi vakti ahıra getirilerek yavruları emzirilmektedir. Bu nedenle hem toplu halde kalan bu taylar ve hem de doğumdan itibaren bu duruma alışan bu taylar aniden memeden kesilme anında hiç bir zaman zarar görmemekte ve duruma kolayca alışmaktadırlar. Yalnız burda dikkat edilecek husus şudur : Kısrağın sütü henüz kesilmediği, için kısrağın yeminin biraz kısılması ve sütün kesilmesi sağlanır. Şayet bu önleme rağmen kısrağın sütü kesilmiyor ise, kısrağın sütü süt kesilene kadar bir kaç gün sağılarak kısrak rahatlatılır. Yarış atlarında ise bu durum böyle değildir. Çünkü safkan kısraklar sadece yetiştiricilik için yetiştirilir ve iş yaptırılmazlar. Bu nedenle anne ile tay sürekli yan yanadır. İşte bu nedenle bu tayı aniden annesinden ayıracak olursanız, tay şoka girebilir. Ve
ani biyo-elektrik şok ile tayın beyin hücreleri tahrip olabilir. Ve tayda telafisi mümkün olmayan hasarlar ve sinirlilik halleri olabilir. Ve tay gerekli performansı göstermiyebilir. Bu nedenle tayı memeden ayırmadan önce bakıcıların tayı kendilerine alıştırarak bağlamaları ve annesine olan ilgilerini azaltmaları veya taylar annelerinden ayrıldığında toplu olarak bir arada bulunmaları sağlanmalı, veya bokslara tek, tek konulacaksa karşılıklı bokslara konularak birbirlerini görmeleri sağlanmalı veya başka yöntemler denenmelidir.
Şunu unutmamak gerekirki bir tayın orjini ne kadar iyi olursa olsun şayet bilimsel kurallara göre tayın bakımı, idmanı ve eğitimi iyi yapılmazsa ve yine bu yolda çok çalışılmazsa hiçbir zaman şampiyon tay yaratılamaz.
Tayların ileride iyi bir yarış atı olması için aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi ve gereken özenin gösterilmesi gerekir.
1- Tayların çok iyi beslenmesi ve bakılması.
2- Taylarm iyi eğitilmesi ve idmanı.
3- Tayların sevgi ve güven ortamı içinde, sitrese maruz bırakılmadan huzurlu olarak yetiştirilmesi.
1- Tayın tam büyüyerek ergin bir at haline gelmesi durumunda büyümesinin takriben yarısı, bir yaşına kadar ki olan büyümedir. Bu nedenle tayın 1 yaşma kadar ki büyümesi çok önemli olup, tayı bir yaşına kadar çok iyi beslemek gerekir. Ve tay olabildiğince bol beslenmelidir. Taylar doğar doğmaz taylara Colastrum(Ağız sütü) bol bol verilmelidir. Ağız sütü tayın hastalıklara karşı direncini artırır ve sindirim sisteminin iyi çalışmasını sağlar. Bu nedenle ağız sütü bol bol ve muhakkak taya verilmelidir. Şayet yeni doğan tayda peklik(kabızlık) var ise taya Costor yağı verilir veya makattan lavman yapılır. Yine taylarda, solunum yolu enfeksiyonlarına karşı tayların solunum yollarında dikkatle ve özenle dezenfektasyon yapılmalıdır. Sütte genellikle vitaminlerin yeteri kadar olmaması nedeni ile taylarda gerek sütüne karıştırıp ağız yoluyla gerekse enjeksiyon yolu ile taya vitamin takviyesi yapılmalıdır. Ayrıca taylara hastalıklara karşı direnç sağlanması açısından kısrak sütü sağılır ve peynir mayası ile kazainleştirilerek peynir elde edilir ve bu peynir çizilerek suyu alınır. Daha sonra bu suyun içine çok az miktarda gereği kadar rivanol, % 1 kömür tozu, % 5 antibiyotik katılarak bir preperat hazırlanır. Tay doğduktan sonra taya 2 cm3 bu preperat'tan enjekte edildiği takdirde tay septisemiye yakalanmaz. Taylara
lara bol bol süt verilmesi gerekir. Ancak kısrağın sütü az ise kısrağa bol çayır ve daneli yem verilmesi gerekir. Şayet kısrağın sütü fazla yağlı ise taylarda sindirim bozuklukları görülebilir. Bu takdirde kısrağın sütünün yağının alınarak taya verilmesi gerekir. Eğer her ihtimama karşın kısrağın sütü yetmiyorsa bu takdirde taya yağsız ve sulandırılmış içine şeker katılmış inek sütü verilir. Taylar ota, çayıra ve bilhassa daneli yemleri yemesine erken alıştırılmalıdır. Bu şekilde tayın büyümesi hızlandırılmış olunur. Bilhassa öğütülmüş yulaf veya yulaf kırması ve aynı zamanda buğday kepeği, yeme yeni başlayan taylar için en iyi yem maddeleridir. Şayet bu besin maddeleri mevcut değilse bu takdirde dört kısım öğütülmüş mısır, bir kısım keten küspesi.ve üç kısım kepekten teşekkül ettirilecek yem rasyonu da taylar için.çok iyi bir yem rasyonudur. Aylıca yeme başlıyan. taya yonca otu ve bol temiz su da verilmelidir. Bir tayın sütten kesilebilmesi için tayın.en az 1 kg. ile 1,5 kg kesif yem (ot harici daneli veya öğütülmüş yem ve kepek), yiyebilecek duruma gelmiş olması gerekmektedir. Şayet tay ishal olmuş ise tayın ve anasının yemi hemen azaltılarak bir veteriner denetimine bırakılır. Yine çayır varsa muhakkak tay annesi ile çayıra çıkarılmalı fakat kesinlikle dane ve kesif yeme alıştırılmaya devam etmeli ve önem verilmelidir.Bu arada yem rasyonuna yeterli miktarda tuz katmayı ihmal etmemelidir. Ayrıca tayların yemi, gerekli ve yeteri kadar mineral ve vitaminler ile desteklenmelidir. Taylar genellikle 6 aylıkken memeden kesilmelidir. Taylar memeden kesildikten sonra tayları kondisyonlu, besili ve sağlıklı tutabilmek için bol miktarda proteinli, vitaminli, mineralli ve bilhassa; kalsiyum ve fosfor yönünden zengin yemlerle taylar beslenmelidir. Yine taylar yazın yeşil çayır ve yonca ile beslenmeye gayret edilmeli ve bilhassa zayıf olmayan olgun çayır ve yonca otu büyümeyi ve kemik teşekkülatını kuvvetlendirir. Kışın
taylar için kuru yonca, ve çayır otu çok önemlidir. Hiç değilse günde en az bir öğün muhakkak verilmelidir. Eğer bu ottan fazla yoksa bu takdirde taya kurutulmuş mısır ve sorgum sapı veya mısır ve sorgum silajı verilebilir. Genellikle taylara kaba yem olarak yonca veriliyorsa, bu taktirde taya kesif yem olarak en uygun yem yulaf olup, yulaf kesif yem olarak bol proteinli özelliği ile tek başına yeterlidir. Yulaf, az olduğu takdirde ve daha iyi netice alınmak istendiği takdirde aşağıdaki yem rasyonları kullanılır.
1.Formül
Yulaf 1 kısım
Mısır veya
Arpa 1 kısım
2.Formül
Yulaf 3-4 kısım
Kepek 1 kısım
3.Formül
Mısır 3 kısım
Kepek 1 kısım
4.Formül
Mısır 2 kısım
I
Yulaf 2 kısım
Kepek 1 kısım
Eğer yonca yoksa ve yerine kaba yem olarak çayır otu veya düşük proteinli kaba yem, taya verilirse bu takdirde bol proteinli karma yem kullanılmalıdır.
1.Formül
Yulaf 3 kısım
Mısır 3 kısıra
Kepek , 3 kısım
Keten küspesi 1 kısım
2.Formül
Mısır 3 kısun
Kepek 3 kısım
Keten küspesi 1 kısım
Keten küspesi yerine yer fıstığı küspesi, soya fasulyesi küspesi,...vb. verilebilir.
2- Tayların iyi eğitilmesi ve idmanı :
Tayların eğitimi geciktirilmemelidir, ve zamanında yapılmalıdır. Eğer tayın eğitimi geciktirilir ve büyüyüp at olduğu zaman eğitiminin yapılmasına çalışılır ise eğitim çok zorlaşır. Bu nedenle tayın eğitimi tayın eğitilemeyecek kadar büyümesine fırsat vermeden zamanında yapılmalıdır. Hatta tayın eğitimine tay doğar doğmaz başlanmalıdır. Erken eğitimle tayların hem eğitime ve insanlara kolay alışması sağlanır. Ve hem de tayın başarılı bir yarış atı olabilmesi için ilk adım atılır. İlk olarak tayın eğitimine tayın insanlara alıştırılması ile başlanır. Çeşitli yöntemler ile taylar insanlara alıştırılır. Meselâ taya şeker verilir ve taya sevgi gösterilir. Bu şekilde tayın insana alıştırılması öyle bir düzeye çıkartılmalıdır ki, adeta taylar insanlara tutkun ve aşık olmalıdır. Bu durum sağlandıktan sonra tayların eğitimi çok kolaylaşır. Genel olarak tay eğitiminde, taylar eğitilirken hem sevgi gösterilir, hem de aşırı hareketlerine müsaade edilmeyerek ve şımartılmayarak disiplinli olmaları sağlanır. Daha sonra tayların küçüklükten itibaren dikkatli olmasının,emirlere itaat etmesinin, ahırda düzgün durmasının ve ahır şartlarına uymasının eğitimleri yapılır. Küçükten eğitilen tay büyüdüğünde kuzu gibi olur ve hem yarış hayatı esnasında hiç bir problem çıkarmaz ve dolayısı ile atın bakımı ekonomik ve daha kolay olur. Hem de at sakin olduğu ve emirlere itaat ettiği, için başarılı bir yarış atı olur. Ve kabiliyeti ölçüsünde bütün yarış gücünü ortaya koyar. Taylara memeden kesilinceye
kadar verilen eğitimler yukarıda izah edildiği şekilde;
1- Tayın eğitiminin geciktirilmeden hemen başlanılması.
2- Tayın insana alıştırılması.
3- Tayın disiplinli olmasının sağlanması.
4- Tayın emirlere itaat etmesinin başlatılması.
5- Tayın ahırda düzgün durmasının ve ahır şartlarına uymasının sağlanması.
6- Annesi ve diğer taylı kısraklar arasında iyi bir oyun ve hareket ortamının sağlanması ve aynı zamanda emniyetli bir ortam içinde tayın yaşamasının sağlanması.
Taylar memeden kesildikten sonra erkek taylar ayrı bir padokta dişi taylar ise ayrı bir padokta muhafaza edilmelidir. Taylar memeden kesildikten sonra şu hususlara dikkatedilir;
1- Tayların akranları ile geniş padoklar içinde serbestçe hareket etmeleri ve serbestçe koşup akranları ile oyun oynamaya teşvik edilmesi.
2- Tayların tay topluluğu içindeki durumlarının devamlı gözetilerek akranları içindeki dengesizlikleri veya tayların akranları arasındaki ezilmelerinin önlenmesi, gerekiyorsa geç doğumlu zayıf kalmış tayların ayrılarak ayrı bir gurubun teşkil edilmesi.
3- Tayların bireysel eğitimine önem vererek tayın altı aylıktan itibaren sürekli Lonj yaptırılarak tayın eğitimine devam edilmesi. Tayların eğitiminde Lonj yaptırmanın çok büyük önemi vardır. Lonj yaptırmakla;
a) Tay ile insan arasında yakından diyalog kurulması sağlanır.
b) Tay'a itaat etmesi daha iyi öğretilir ve böylece taya eğitim verilmesi sağlanır.
c) Taya yürüyüş şekilleri öğretilir, bilhassa galopları geliştirilir.
d) Tay'a usulüne göre jimnastik yaptırılarak tayın atletik olması sağlanır. (Mesela taya küçük manialar atlatılması,vb.gibi)
4- Kulvar çalışmalarının yapılması (kulvar: yan tarafları bariyerler ile kaplı yaklaşık 30 metre çaplı daire veya elips şeklindeki pisttir.)
Kulvar çalışmaları ile;
a) Tayın daha serbest olması ve daha atletik olması sağlanır.
b) Tayın sözlü komutlara itaat etmesi gibi yüksek derecede eğitim kazanması sağlanır. (Bu tarzda çalışma ile taya yaklaşık 50 adet kelimelik komut öğretilebilir. Dur, çekil, gel, git, atla, tırıs, galop, v.b.gibi) Hatta bazı uzmanlarca atlara 200 kelimeye kadar komut öğretilebileceği ifade edilmektedir. Eski Türkler atları ile adeta konuşurlardı. Hücum, gel,koştur,geri,göğüsle gibi komutlar ile atlarını kumanda ederler ve atlarına savaşmayı öğretirlerdi. Atları da sahipleri ile birlikte cansiperane savaşırlardı. Türklerin ata hakim, olma, atı kumanda etmelerindeki ince nokta Türkler'in atlarını bir hayvan olarak değil de bir dost bir yoldaş olarak görmelerinden ileri geliyordu.
Aslında milli bir tay komut ve eğitim lügatinin teşkil edilmesi Türkiye çapında at eğitiminde standardlaşmayı getireceğinden,yarışlardaki başarılar daha da artacaktır. Velhasıl tay ve at eğitimi kolay değildir. Attan gerekli verimin alınabilmesi ve atın başarılı bir yarış atı olabilmesi için atla sürekli ilgilenip çok çalışmak gerekir. Bu nedenle atçılık çok zor mesleklerden biridir. .
Taya yaptırılan Lonj ve kulvar çalışmaları ile tayların ilk idmanlarına başlanmış olunur. Tay idmanlarında şu hususlara önem vermek gerekir;
1- Yarış atlarında kalp ve ciğer kapasiteleri çok önemli olduğundan ve bu özelliklerde daha çok tay iken geliştirildiğinden taylarda erobik çalışmalar çok önemlidir. Bu nedenle taylarda, tayları aşırı yormadan dinlendire, dinlendire tayın kapasitesine göre yapılan uzun ve hafif kenterler tay idmanında önem kazanır.
2- Taya yeteri kadar tırıs yaptırılarak, tayın ayak bacak ve bileklerinin gelişmesi sağlanır.
3- Tayın atletik ve süratli olmasının sağlanması için taylara jimnastik (küçük atlamalar) ve hafif sürat idmanlarının yapılması sağlanır.
4- Taylara katiyetle ağır idmanlar ve dayanıklılık idmanları yaptırılmaz. Bu tarz idmanlar, ancak tayla yarış koşmaya başladıktan sonra yaptırılır.
3- Tayların Sevgi ve Güven Ortamı içinde, Sitrese maruz bırakılmadan huzurlu olarak yetiştirilmesi :
Tayların gelişmesinde en az gıda ve idman kadar önemli bir husus vardır ki bu da "sevgidir." Sevgisiz ve güvensiz ortamda bulunan taylar, ne kadar iyi bakarsanız bakın, ne kadar iyi idman ederseniz edin kesinlikle gelişemez. Bu nedenle taylara yeteri kadar sevgi gösterilmeli ve psikolojik yapılarına dikkat etmek gerekir. Bu konu ile ilgili olarak şu hususlara dikkat edilir :
1- Tay'lara anneleri, ile birlikte huzurlu bir ortam sağlanması,
2- Tay'lara kısrak ve tay topluluğu içinde uyumlu emniyetli, ve rahat hareket imkanının sağlanması,
3- Tay ve annesine geniş ve yeteri kadar hareket imkanının sağlandığı bir ortamın sağlanması,
4- Taylara insanlar (bakıcılar) tarafından bol
sevgi gösterilmesi ve tayların insanları, adeta anneleri
kadar sevmesinin sağlanması,
5- Tayları memeden keserken çok dikkat edilmesi ve tay'ların sitreslerinin (gerginliklerinin) giderilmesi,
6- Tay'ların memeden kesilmesinden sonra taylara daha çok sevgi ve ihtimamın gösterilmesi ve bakıcıların tayın ebeveyninin yerini alması,
7- Memeden kesildikten sonraki yapılan eğitim ve idmanlarda tayı zorlamadan, sevgiye ön plânda yer verilmesi,
hususlarına dikkat edilmelidir.
Tay yetiştirilmesinde en önemli hususlardan biri de tayın memeden kesilmesi olayıdır. 1983 yılında Jokey Kulübü'nün pansiyon harasını ziyaret etmiştim. O zamanlar hara müdürü olan Sayın Seyfettin Giray bana büyük misafirperverlik örneği göstermişti. Sayın Seyfettin Giray' la atçılık, ile ilgili sohbet yaptık. Zaten biz atçılar bir araya geldiğimiz zaman hemen arkadaş olup, saatlerce at hakkında konuşuruz. İki atçı Dünyanın neresinden olursa olsun hemen anlaşır. Atçılık enternasyonal bir lisandır.Daha sonra Sayın Seyfettin Giray bana harayı teferruatlı olarak gezdirdi. Gittiğim tarihlerde taylar annelerinden daha yeni ayrılmış ve her biri ayrı ayrı müstakil boks'lara (Ahırlara) konulmuştu. Taylar çok üzgün ve huzursuz adeta yıkılmışlardı. Büyük bir sitres içinde oldukları her hallerinden belli idi. Sayın Seyfettin Giray'ın ifadesine göre bazı taylar annelerinden ayrıldıklarında boksları içinde kendilerini yerden yere atıyorlar ve duvarlara tırmanıyorlarmış. Daha sonra aygırları gezdik. O tarihlerde pansiyon harada ki aygırlar şunlardı; Kamalpour, Karoo, Ay Tudor, Kılıçarslan, Running Mill, Gap of Dunloe, Bora Bora, Afayoon, Nurcivan ve Tünkut.
Bu arada Sayın Seyfettin Giray bana Tünkut ile ilgili enteresan bir olayı göstereceğini söyledi. Ünlü aygır ve yarış atı Tünkut ile, yine Türkiye'nin yetiştirdiği ünlü aygır ve yarış atı Nurcivan o sıralarda boksları (ahırları) karşı karşıya idi sayın Seyfettin Giray gidip Nurcivan’ı sevdiği zaman Tünkut yerinde tepiniyor, kızarak kişniyor ve Nurcivan’ı kıskanıyordu. Bunun üzerine gelip Tünkut'u sevdiğinde Tünkut karşıllık veriyor. Sevgi ve sevinç gösterileri yapıyordu.
Ben tayların memeden kesilmesi ile ilgili bir yazı okumuştum. Sayın Ziya Kütev'in yazmış olduğu "Hayvancılık Temel Besicilik ve Beslenme" isimli kitabın 212.sayfasındaki "Memeden Kesme" isimli bölümde aynen şöyle bir cümle geçmektedir. "Memeden kesilen tay anasından ayrılır ve bir daha hiç bir araya getirilmez, birbirini böylece unuturlar." Ancak kitabı biraz daha irdeleyince bu cümlenin iş atları için geçerli olabileceği kanısına vardım. Benim kanaatıma göre bahse konu cümlede'ki fikri yarış atları için uygulamak iyi netice vermez. Şöyle ki; Kısraklar taylarını doğurduktan ve kendilerini toparladıktan sonra işe gönderilmektedir. Kısraklar kuşluk ve ikindi vakti ahıra getirilerek yavruları emzirilmektedir. Bu nedenle hem toplu halde kalan bu taylar ve hem de doğumdan itibaren bu duruma alışan bu taylar aniden memeden kesilme anında hiç bir zaman zarar görmemekte ve duruma kolayca alışmaktadırlar. Yalnız burda dikkat edilecek husus şudur : Kısrağın sütü henüz kesilmediği, için kısrağın yeminin biraz kısılması ve sütün kesilmesi sağlanır. Şayet bu önleme rağmen kısrağın sütü kesilmiyor ise, kısrağın sütü süt kesilene kadar bir kaç gün sağılarak kısrak rahatlatılır. Yarış atlarında ise bu durum böyle değildir. Çünkü safkan kısraklar sadece yetiştiricilik için yetiştirilir ve iş yaptırılmazlar. Bu nedenle anne ile tay sürekli yan yanadır. İşte bu nedenle bu tayı aniden annesinden ayıracak olursanız, tay şoka girebilir. Ve
ani biyo-elektrik şok ile tayın beyin hücreleri tahrip olabilir. Ve tayda telafisi mümkün olmayan hasarlar ve sinirlilik halleri olabilir. Ve tay gerekli performansı göstermiyebilir. Bu nedenle tayı memeden ayırmadan önce bakıcıların tayı kendilerine alıştırarak bağlamaları ve annesine olan ilgilerini azaltmaları veya taylar annelerinden ayrıldığında toplu olarak bir arada bulunmaları sağlanmalı, veya bokslara tek, tek konulacaksa karşılıklı bokslara konularak birbirlerini görmeleri sağlanmalı veya başka yöntemler denenmelidir.
Şunu unutmamak gerekirki bir tayın orjini ne kadar iyi olursa olsun şayet bilimsel kurallara göre tayın bakımı, idmanı ve eğitimi iyi yapılmazsa ve yine bu yolda çok çalışılmazsa hiçbir zaman şampiyon tay yaratılamaz.
TAY YETİŞTİRİLMESİ VE EĞİTİMİ
Tayların ileride iyi bir yarış atı olması için aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi ve gereken özenin gösterilmesi gerekir.
1- Tayların çok iyi beslenmesi ve bakılması.
2- Taylarm iyi eğitilmesi ve idmanı.
3- Tayların sevgi ve güven ortamı içinde, sitrese maruz bırakılmadan huzurlu olarak yetiştirilmesi.
1- Tayın tam büyüyerek ergin bir at haline gelmesi durumunda büyümesinin takriben yarısı, bir yaşına kadar ki olan büyümedir. Bu nedenle tayın 1 yaşma kadar ki büyümesi çok önemli olup, tayı bir yaşına kadar çok iyi beslemek gerekir. Ve tay olabildiğince bol beslenmelidir. Taylar doğar doğmaz taylara Colastrum(Ağız sütü) bol bol verilmelidir. Ağız sütü tayın hastalıklara karşı direncini artırır ve sindirim sisteminin iyi çalışmasını sağlar. Bu nedenle ağız sütü bol bol ve muhakkak taya verilmelidir. Şayet yeni doğan tayda peklik(kabızlık) var ise taya Costor yağı verilir veya makattan lavman yapılır. Yine taylarda, solunum yolu enfeksiyonlarına karşı tayların solunum yollarında dikkatle ve özenle dezenfektasyon yapılmalıdır. Sütte genellikle vitaminlerin yeteri kadar olmaması nedeni ile taylarda gerek sütüne karıştırıp ağız yoluyla gerekse enjeksiyon yolu ile taya vitamin takviyesi yapılmalıdır. Ayrıca taylara hastalıklara karşı direnç sağlanması açısından kısrak sütü sağılır ve peynir mayası ile kazainleştirilerek peynir elde edilir ve bu peynir çizilerek suyu alınır. Daha sonra bu suyun içine çok az miktarda gereği kadar rivanol, % 1 kömür tozu, % 5 antibiyotik katılarak bir preperat hazırlanır. Tay doğduktan sonra taya 2 cm3 bu preperat'tan enjekte edildiği takdirde tay septisemiye yakalanmaz. Taylara
lara bol bol süt verilmesi gerekir. Ancak kısrağın sütü az ise kısrağa bol çayır ve daneli yem verilmesi gerekir. Şayet kısrağın sütü fazla yağlı ise taylarda sindirim bozuklukları görülebilir. Bu takdirde kısrağın sütünün yağının alınarak taya verilmesi gerekir. Eğer her ihtimama karşın kısrağın sütü yetmiyorsa bu takdirde taya yağsız ve sulandırılmış içine şeker katılmış inek sütü verilir. Taylar ota, çayıra ve bilhassa daneli yemleri yemesine erken alıştırılmalıdır. Bu şekilde tayın büyümesi hızlandırılmış olunur. Bilhassa öğütülmüş yulaf veya yulaf kırması ve aynı zamanda buğday kepeği, yeme yeni başlayan taylar için en iyi yem maddeleridir. Şayet bu besin maddeleri mevcut değilse bu takdirde dört kısım öğütülmüş mısır, bir kısım keten küspesi.ve üç kısım kepekten teşekkül ettirilecek yem rasyonu da taylar için.çok iyi bir yem rasyonudur. Aylıca yeme başlıyan. taya yonca otu ve bol temiz su da verilmelidir. Bir tayın sütten kesilebilmesi için tayın.en az 1 kg. ile 1,5 kg kesif yem (ot harici daneli veya öğütülmüş yem ve kepek), yiyebilecek duruma gelmiş olması gerekmektedir. Şayet tay ishal olmuş ise tayın ve anasının yemi hemen azaltılarak bir veteriner denetimine bırakılır. Yine çayır varsa muhakkak tay annesi ile çayıra çıkarılmalı fakat kesinlikle dane ve kesif yeme alıştırılmaya devam etmeli ve önem verilmelidir.Bu arada yem rasyonuna yeterli miktarda tuz katmayı ihmal etmemelidir. Ayrıca tayların yemi, gerekli ve yeteri kadar mineral ve vitaminler ile desteklenmelidir. Taylar genellikle 6 aylıkken memeden kesilmelidir. Taylar memeden kesildikten sonra tayları kondisyonlu, besili ve sağlıklı tutabilmek için bol miktarda proteinli, vitaminli, mineralli ve bilhassa; kalsiyum ve fosfor yönünden zengin yemlerle taylar beslenmelidir. Yine taylar yazın yeşil çayır ve yonca ile beslenmeye gayret edilmeli ve bilhassa zayıf olmayan olgun çayır ve yonca otu büyümeyi ve kemik teşekkülatını kuvvetlendirir. Kışın
taylar için kuru yonca, ve çayır otu çok önemlidir. Hiç değilse günde en az bir öğün muhakkak verilmelidir. Eğer bu ottan fazla yoksa bu takdirde taya kurutulmuş mısır ve sorgum sapı veya mısır ve sorgum silajı verilebilir. Genellikle taylara kaba yem olarak yonca veriliyorsa, bu taktirde taya kesif yem olarak en uygun yem yulaf olup, yulaf kesif yem olarak bol proteinli özelliği ile tek başına yeterlidir. Yulaf, az olduğu takdirde ve daha iyi netice alınmak istendiği takdirde aşağıdaki yem rasyonları kullanılır.
1.Formül
Yulaf 1 kısım
Mısır veya
Arpa 1 kısım
2.Formül
Yulaf 3-4 kısım
Kepek 1 kısım
3.Formül
Mısır 3 kısım
Kepek 1 kısım
4.Formül
Mısır 2 kısım
I
Yulaf 2 kısım
Kepek 1 kısım
Eğer yonca yoksa ve yerine kaba yem olarak çayır otu veya düşük proteinli kaba yem, taya verilirse bu takdirde bol proteinli karma yem kullanılmalıdır.
1.Formül
Yulaf 3 kısım
Mısır 3 kısıra
Kepek , 3 kısım
Keten küspesi 1 kısım
2.Formül
Mısır 3 kısun
Kepek 3 kısım
Keten küspesi 1 kısım
Keten küspesi yerine yer fıstığı küspesi, soya fasulyesi küspesi,...vb. verilebilir.
2- Tayların iyi eğitilmesi ve idmanı :
Tayların eğitimi geciktirilmemelidir, ve zamanında yapılmalıdır. Eğer tayın eğitimi geciktirilir ve büyüyüp at olduğu zaman eğitiminin yapılmasına çalışılır ise eğitim çok zorlaşır. Bu nedenle tayın eğitimi tayın eğitilemeyecek kadar büyümesine fırsat vermeden zamanında yapılmalıdır. Hatta tayın eğitimine tay doğar doğmaz başlanmalıdır. Erken eğitimle tayların hem eğitime ve insanlara kolay alışması sağlanır. Ve hem de tayın başarılı bir yarış atı olabilmesi için ilk adım atılır. İlk olarak tayın eğitimine tayın insanlara alıştırılması ile başlanır. Çeşitli yöntemler ile taylar insanlara alıştırılır. Meselâ taya şeker verilir ve taya sevgi gösterilir. Bu şekilde tayın insana alıştırılması öyle bir düzeye çıkartılmalıdır ki, adeta taylar insanlara tutkun ve aşık olmalıdır. Bu durum sağlandıktan sonra tayların eğitimi çok kolaylaşır. Genel olarak tay eğitiminde, taylar eğitilirken hem sevgi gösterilir, hem de aşırı hareketlerine müsaade edilmeyerek ve şımartılmayarak disiplinli olmaları sağlanır. Daha sonra tayların küçüklükten itibaren dikkatli olmasının,emirlere itaat etmesinin, ahırda düzgün durmasının ve ahır şartlarına uymasının eğitimleri yapılır. Küçükten eğitilen tay büyüdüğünde kuzu gibi olur ve hem yarış hayatı esnasında hiç bir problem çıkarmaz ve dolayısı ile atın bakımı ekonomik ve daha kolay olur. Hem de at sakin olduğu ve emirlere itaat ettiği, için başarılı bir yarış atı olur. Ve kabiliyeti ölçüsünde bütün yarış gücünü ortaya koyar. Taylara memeden kesilinceye
kadar verilen eğitimler yukarıda izah edildiği şekilde;
1- Tayın eğitiminin geciktirilmeden hemen başlanılması.
2- Tayın insana alıştırılması.
3- Tayın disiplinli olmasının sağlanması.
4- Tayın emirlere itaat etmesinin başlatılması.
5- Tayın ahırda düzgün durmasının ve ahır şartlarına uymasının sağlanması.
6- Annesi ve diğer taylı kısraklar arasında iyi bir oyun ve hareket ortamının sağlanması ve aynı zamanda emniyetli bir ortam içinde tayın yaşamasının sağlanması.
Taylar memeden kesildikten sonra erkek taylar ayrı bir padokta dişi taylar ise ayrı bir padokta muhafaza edilmelidir. Taylar memeden kesildikten sonra şu hususlara dikkatedilir;
1- Tayların akranları ile geniş padoklar içinde serbestçe hareket etmeleri ve serbestçe koşup akranları ile oyun oynamaya teşvik edilmesi.
2- Tayların tay topluluğu içindeki durumlarının devamlı gözetilerek akranları içindeki dengesizlikleri veya tayların akranları arasındaki ezilmelerinin önlenmesi, gerekiyorsa geç doğumlu zayıf kalmış tayların ayrılarak ayrı bir gurubun teşkil edilmesi.
3- Tayların bireysel eğitimine önem vererek tayın altı aylıktan itibaren sürekli Lonj yaptırılarak tayın eğitimine devam edilmesi. Tayların eğitiminde Lonj yaptırmanın çok büyük önemi vardır. Lonj yaptırmakla;
a) Tay ile insan arasında yakından diyalog kurulması sağlanır.
b) Tay'a itaat etmesi daha iyi öğretilir ve böylece taya eğitim verilmesi sağlanır.
c) Taya yürüyüş şekilleri öğretilir, bilhassa galopları geliştirilir.
d) Tay'a usulüne göre jimnastik yaptırılarak tayın atletik olması sağlanır. (Mesela taya küçük manialar atlatılması,vb.gibi)
4- Kulvar çalışmalarının yapılması (kulvar: yan tarafları bariyerler ile kaplı yaklaşık 30 metre çaplı daire veya elips şeklindeki pisttir.)
Kulvar çalışmaları ile;
a) Tayın daha serbest olması ve daha atletik olması sağlanır.
b) Tayın sözlü komutlara itaat etmesi gibi yüksek derecede eğitim kazanması sağlanır. (Bu tarzda çalışma ile taya yaklaşık 50 adet kelimelik komut öğretilebilir. Dur, çekil, gel, git, atla, tırıs, galop, v.b.gibi) Hatta bazı uzmanlarca atlara 200 kelimeye kadar komut öğretilebileceği ifade edilmektedir. Eski Türkler atları ile adeta konuşurlardı. Hücum, gel,koştur,geri,göğüsle gibi komutlar ile atlarını kumanda ederler ve atlarına savaşmayı öğretirlerdi. Atları da sahipleri ile birlikte cansiperane savaşırlardı. Türklerin ata hakim, olma, atı kumanda etmelerindeki ince nokta Türkler'in atlarını bir hayvan olarak değil de bir dost bir yoldaş olarak görmelerinden ileri geliyordu.
Aslında milli bir tay komut ve eğitim lügatinin teşkil edilmesi Türkiye çapında at eğitiminde standardlaşmayı getireceğinden,yarışlardaki başarılar daha da artacaktır. Velhasıl tay ve at eğitimi kolay değildir. Attan gerekli verimin alınabilmesi ve atın başarılı bir yarış atı olabilmesi için atla sürekli ilgilenip çok çalışmak gerekir. Bu nedenle atçılık çok zor mesleklerden biridir. .
Taya yaptırılan Lonj ve kulvar çalışmaları ile tayların ilk idmanlarına başlanmış olunur. Tay idmanlarında şu hususlara önem vermek gerekir;
1- Yarış atlarında kalp ve ciğer kapasiteleri çok önemli olduğundan ve bu özelliklerde daha çok tay iken geliştirildiğinden taylarda erobik çalışmalar çok önemlidir. Bu nedenle taylarda, tayları aşırı yormadan dinlendire, dinlendire tayın kapasitesine göre yapılan uzun ve hafif kenterler tay idmanında önem kazanır.
2- Taya yeteri kadar tırıs yaptırılarak, tayın ayak bacak ve bileklerinin gelişmesi sağlanır.
3- Tayın atletik ve süratli olmasının sağlanması için taylara jimnastik (küçük atlamalar) ve hafif sürat idmanlarının yapılması sağlanır.
4- Taylara katiyetle ağır idmanlar ve dayanıklılık idmanları yaptırılmaz. Bu tarz idmanlar, ancak tayla yarış koşmaya başladıktan sonra yaptırılır.
3- Tayların Sevgi ve Güven Ortamı içinde, Sitrese maruz bırakılmadan huzurlu olarak yetiştirilmesi :
Tayların gelişmesinde en az gıda ve idman kadar önemli bir husus vardır ki bu da "sevgidir." Sevgisiz ve güvensiz ortamda bulunan taylar, ne kadar iyi bakarsanız bakın, ne kadar iyi idman ederseniz edin kesinlikle gelişemez. Bu nedenle taylara yeteri kadar sevgi gösterilmeli ve psikolojik yapılarına dikkat etmek gerekir. Bu konu ile ilgili olarak şu hususlara dikkat edilir :
1- Tay'lara anneleri, ile birlikte huzurlu bir ortam sağlanması,
2- Tay'lara kısrak ve tay topluluğu içinde uyumlu emniyetli, ve rahat hareket imkanının sağlanması,
3- Tay ve annesine geniş ve yeteri kadar hareket imkanının sağlandığı bir ortamın sağlanması,
4- Taylara insanlar (bakıcılar) tarafından bol
sevgi gösterilmesi ve tayların insanları, adeta anneleri
kadar sevmesinin sağlanması,
5- Tayları memeden keserken çok dikkat edilmesi ve tay'ların sitreslerinin (gerginliklerinin) giderilmesi,
6- Tay'ların memeden kesilmesinden sonra taylara daha çok sevgi ve ihtimamın gösterilmesi ve bakıcıların tayın ebeveyninin yerini alması,
7- Memeden kesildikten sonraki yapılan eğitim ve idmanlarda tayı zorlamadan, sevgiye ön plânda yer verilmesi,
hususlarına dikkat edilmelidir.
Tay yetiştirilmesinde en önemli hususlardan biri de tayın memeden kesilmesi olayıdır. 1983 yılında Jokey Kulübü'nün pansiyon harasını ziyaret etmiştim. O zamanlar hara müdürü olan Sayın Seyfettin Giray bana büyük misafirperverlik örneği göstermişti. Sayın Seyfettin Giray' la atçılık, ile ilgili sohbet yaptık. Zaten biz atçılar bir araya geldiğimiz zaman hemen arkadaş olup, saatlerce at hakkında konuşuruz. İki atçı Dünyanın neresinden olursa olsun hemen anlaşır. Atçılık enternasyonal bir lisandır.Daha sonra Sayın Seyfettin Giray bana harayı teferruatlı olarak gezdirdi. Gittiğim tarihlerde taylar annelerinden daha yeni ayrılmış ve her biri ayrı ayrı müstakil boks'lara (Ahırlara) konulmuştu. Taylar çok üzgün ve huzursuz adeta yıkılmışlardı. Büyük bir sitres içinde oldukları her hallerinden belli idi. Sayın Seyfettin Giray'ın ifadesine göre bazı taylar annelerinden ayrıldıklarında boksları içinde kendilerini yerden yere atıyorlar ve duvarlara tırmanıyorlarmış. Daha sonra aygırları gezdik. O tarihlerde pansiyon harada ki aygırlar şunlardı; Kamalpour, Karoo, Ay Tudor, Kılıçarslan, Running Mill, Gap of Dunloe, Bora Bora, Afayoon, Nurcivan ve Tünkut.
Bu arada Sayın Seyfettin Giray bana Tünkut ile ilgili enteresan bir olayı göstereceğini söyledi. Ünlü aygır ve yarış atı Tünkut ile, yine Türkiye'nin yetiştirdiği ünlü aygır ve yarış atı Nurcivan o sıralarda boksları (ahırları) karşı karşıya idi sayın Seyfettin Giray gidip Nurcivan’ı sevdiği zaman Tünkut yerinde tepiniyor, kızarak kişniyor ve Nurcivan’ı kıskanıyordu. Bunun üzerine gelip Tünkut'u sevdiğinde Tünkut karşıllık veriyor. Sevgi ve sevinç gösterileri yapıyordu.
Ben tayların memeden kesilmesi ile ilgili bir yazı okumuştum. Sayın Ziya Kütev'in yazmış olduğu "Hayvancılık Temel Besicilik ve Beslenme" isimli kitabın 212.sayfasındaki "Memeden Kesme" isimli bölümde aynen şöyle bir cümle geçmektedir. "Memeden kesilen tay anasından ayrılır ve bir daha hiç bir araya getirilmez, birbirini böylece unuturlar." Ancak kitabı biraz daha irdeleyince bu cümlenin iş atları için geçerli olabileceği kanısına vardım. Benim kanaatıma göre bahse konu cümlede'ki fikri yarış atları için uygulamak iyi netice vermez. Şöyle ki; Kısraklar taylarını doğurduktan ve kendilerini toparladıktan sonra işe gönderilmektedir. Kısraklar kuşluk ve ikindi vakti ahıra getirilerek yavruları emzirilmektedir. Bu nedenle hem toplu halde kalan bu taylar ve hem de doğumdan itibaren bu duruma alışan bu taylar aniden memeden kesilme anında hiç bir zaman zarar görmemekte ve duruma kolayca alışmaktadırlar. Yalnız burda dikkat edilecek husus şudur : Kısrağın sütü henüz kesilmediği, için kısrağın yeminin biraz kısılması ve sütün kesilmesi sağlanır. Şayet bu önleme rağmen kısrağın sütü kesilmiyor ise, kısrağın sütü süt kesilene kadar bir kaç gün sağılarak kısrak rahatlatılır. Yarış atlarında ise bu durum böyle değildir. Çünkü safkan kısraklar sadece yetiştiricilik için yetiştirilir ve iş yaptırılmazlar. Bu nedenle anne ile tay sürekli yan yanadır. İşte bu nedenle bu tayı aniden annesinden ayıracak olursanız, tay şoka girebilir. Ve
ani biyo-elektrik şok ile tayın beyin hücreleri tahrip olabilir. Ve tayda telafisi mümkün olmayan hasarlar ve sinirlilik halleri olabilir. Ve tay gerekli performansı göstermiyebilir. Bu nedenle tayı memeden ayırmadan önce bakıcıların tayı kendilerine alıştırarak bağlamaları ve annesine olan ilgilerini azaltmaları veya taylar annelerinden ayrıldığında toplu olarak bir arada bulunmaları sağlanmalı, veya bokslara tek, tek konulacaksa karşılıklı bokslara konularak birbirlerini görmeleri sağlanmalı veya başka yöntemler denenmelidir.
Şunu unutmamak gerekirki bir tayın orjini ne kadar iyi olursa olsun şayet bilimsel kurallara göre tayın bakımı, idmanı ve eğitimi iyi yapılmazsa ve yine bu yolda çok çalışılmazsa hiçbir zaman şampiyon tay yaratılamaz.
Tayların ileride iyi bir yarış atı olması için aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi ve gereken özenin gösterilmesi gerekir.
1- Tayların çok iyi beslenmesi ve bakılması.
2- Taylarm iyi eğitilmesi ve idmanı.
3- Tayların sevgi ve güven ortamı içinde, sitrese maruz bırakılmadan huzurlu olarak yetiştirilmesi.
1- Tayın tam büyüyerek ergin bir at haline gelmesi durumunda büyümesinin takriben yarısı, bir yaşına kadar ki olan büyümedir. Bu nedenle tayın 1 yaşma kadar ki büyümesi çok önemli olup, tayı bir yaşına kadar çok iyi beslemek gerekir. Ve tay olabildiğince bol beslenmelidir. Taylar doğar doğmaz taylara Colastrum(Ağız sütü) bol bol verilmelidir. Ağız sütü tayın hastalıklara karşı direncini artırır ve sindirim sisteminin iyi çalışmasını sağlar. Bu nedenle ağız sütü bol bol ve muhakkak taya verilmelidir. Şayet yeni doğan tayda peklik(kabızlık) var ise taya Costor yağı verilir veya makattan lavman yapılır. Yine taylarda, solunum yolu enfeksiyonlarına karşı tayların solunum yollarında dikkatle ve özenle dezenfektasyon yapılmalıdır. Sütte genellikle vitaminlerin yeteri kadar olmaması nedeni ile taylarda gerek sütüne karıştırıp ağız yoluyla gerekse enjeksiyon yolu ile taya vitamin takviyesi yapılmalıdır. Ayrıca taylara hastalıklara karşı direnç sağlanması açısından kısrak sütü sağılır ve peynir mayası ile kazainleştirilerek peynir elde edilir ve bu peynir çizilerek suyu alınır. Daha sonra bu suyun içine çok az miktarda gereği kadar rivanol, % 1 kömür tozu, % 5 antibiyotik katılarak bir preperat hazırlanır. Tay doğduktan sonra taya 2 cm3 bu preperat'tan enjekte edildiği takdirde tay septisemiye yakalanmaz. Taylara
lara bol bol süt verilmesi gerekir. Ancak kısrağın sütü az ise kısrağa bol çayır ve daneli yem verilmesi gerekir. Şayet kısrağın sütü fazla yağlı ise taylarda sindirim bozuklukları görülebilir. Bu takdirde kısrağın sütünün yağının alınarak taya verilmesi gerekir. Eğer her ihtimama karşın kısrağın sütü yetmiyorsa bu takdirde taya yağsız ve sulandırılmış içine şeker katılmış inek sütü verilir. Taylar ota, çayıra ve bilhassa daneli yemleri yemesine erken alıştırılmalıdır. Bu şekilde tayın büyümesi hızlandırılmış olunur. Bilhassa öğütülmüş yulaf veya yulaf kırması ve aynı zamanda buğday kepeği, yeme yeni başlayan taylar için en iyi yem maddeleridir. Şayet bu besin maddeleri mevcut değilse bu takdirde dört kısım öğütülmüş mısır, bir kısım keten küspesi.ve üç kısım kepekten teşekkül ettirilecek yem rasyonu da taylar için.çok iyi bir yem rasyonudur. Aylıca yeme başlıyan. taya yonca otu ve bol temiz su da verilmelidir. Bir tayın sütten kesilebilmesi için tayın.en az 1 kg. ile 1,5 kg kesif yem (ot harici daneli veya öğütülmüş yem ve kepek), yiyebilecek duruma gelmiş olması gerekmektedir. Şayet tay ishal olmuş ise tayın ve anasının yemi hemen azaltılarak bir veteriner denetimine bırakılır. Yine çayır varsa muhakkak tay annesi ile çayıra çıkarılmalı fakat kesinlikle dane ve kesif yeme alıştırılmaya devam etmeli ve önem verilmelidir.Bu arada yem rasyonuna yeterli miktarda tuz katmayı ihmal etmemelidir. Ayrıca tayların yemi, gerekli ve yeteri kadar mineral ve vitaminler ile desteklenmelidir. Taylar genellikle 6 aylıkken memeden kesilmelidir. Taylar memeden kesildikten sonra tayları kondisyonlu, besili ve sağlıklı tutabilmek için bol miktarda proteinli, vitaminli, mineralli ve bilhassa; kalsiyum ve fosfor yönünden zengin yemlerle taylar beslenmelidir. Yine taylar yazın yeşil çayır ve yonca ile beslenmeye gayret edilmeli ve bilhassa zayıf olmayan olgun çayır ve yonca otu büyümeyi ve kemik teşekkülatını kuvvetlendirir. Kışın
taylar için kuru yonca, ve çayır otu çok önemlidir. Hiç değilse günde en az bir öğün muhakkak verilmelidir. Eğer bu ottan fazla yoksa bu takdirde taya kurutulmuş mısır ve sorgum sapı veya mısır ve sorgum silajı verilebilir. Genellikle taylara kaba yem olarak yonca veriliyorsa, bu taktirde taya kesif yem olarak en uygun yem yulaf olup, yulaf kesif yem olarak bol proteinli özelliği ile tek başına yeterlidir. Yulaf, az olduğu takdirde ve daha iyi netice alınmak istendiği takdirde aşağıdaki yem rasyonları kullanılır.
1.Formül
Yulaf 1 kısım
Mısır veya
Arpa 1 kısım
2.Formül
Yulaf 3-4 kısım
Kepek 1 kısım
3.Formül
Mısır 3 kısım
Kepek 1 kısım
4.Formül
Mısır 2 kısım
I
Yulaf 2 kısım
Kepek 1 kısım
Eğer yonca yoksa ve yerine kaba yem olarak çayır otu veya düşük proteinli kaba yem, taya verilirse bu takdirde bol proteinli karma yem kullanılmalıdır.
1.Formül
Yulaf 3 kısım
Mısır 3 kısıra
Kepek , 3 kısım
Keten küspesi 1 kısım
2.Formül
Mısır 3 kısun
Kepek 3 kısım
Keten küspesi 1 kısım
Keten küspesi yerine yer fıstığı küspesi, soya fasulyesi küspesi,...vb. verilebilir.
2- Tayların iyi eğitilmesi ve idmanı :
Tayların eğitimi geciktirilmemelidir, ve zamanında yapılmalıdır. Eğer tayın eğitimi geciktirilir ve büyüyüp at olduğu zaman eğitiminin yapılmasına çalışılır ise eğitim çok zorlaşır. Bu nedenle tayın eğitimi tayın eğitilemeyecek kadar büyümesine fırsat vermeden zamanında yapılmalıdır. Hatta tayın eğitimine tay doğar doğmaz başlanmalıdır. Erken eğitimle tayların hem eğitime ve insanlara kolay alışması sağlanır. Ve hem de tayın başarılı bir yarış atı olabilmesi için ilk adım atılır. İlk olarak tayın eğitimine tayın insanlara alıştırılması ile başlanır. Çeşitli yöntemler ile taylar insanlara alıştırılır. Meselâ taya şeker verilir ve taya sevgi gösterilir. Bu şekilde tayın insana alıştırılması öyle bir düzeye çıkartılmalıdır ki, adeta taylar insanlara tutkun ve aşık olmalıdır. Bu durum sağlandıktan sonra tayların eğitimi çok kolaylaşır. Genel olarak tay eğitiminde, taylar eğitilirken hem sevgi gösterilir, hem de aşırı hareketlerine müsaade edilmeyerek ve şımartılmayarak disiplinli olmaları sağlanır. Daha sonra tayların küçüklükten itibaren dikkatli olmasının,emirlere itaat etmesinin, ahırda düzgün durmasının ve ahır şartlarına uymasının eğitimleri yapılır. Küçükten eğitilen tay büyüdüğünde kuzu gibi olur ve hem yarış hayatı esnasında hiç bir problem çıkarmaz ve dolayısı ile atın bakımı ekonomik ve daha kolay olur. Hem de at sakin olduğu ve emirlere itaat ettiği, için başarılı bir yarış atı olur. Ve kabiliyeti ölçüsünde bütün yarış gücünü ortaya koyar. Taylara memeden kesilinceye
kadar verilen eğitimler yukarıda izah edildiği şekilde;
1- Tayın eğitiminin geciktirilmeden hemen başlanılması.
2- Tayın insana alıştırılması.
3- Tayın disiplinli olmasının sağlanması.
4- Tayın emirlere itaat etmesinin başlatılması.
5- Tayın ahırda düzgün durmasının ve ahır şartlarına uymasının sağlanması.
6- Annesi ve diğer taylı kısraklar arasında iyi bir oyun ve hareket ortamının sağlanması ve aynı zamanda emniyetli bir ortam içinde tayın yaşamasının sağlanması.
Taylar memeden kesildikten sonra erkek taylar ayrı bir padokta dişi taylar ise ayrı bir padokta muhafaza edilmelidir. Taylar memeden kesildikten sonra şu hususlara dikkatedilir;
1- Tayların akranları ile geniş padoklar içinde serbestçe hareket etmeleri ve serbestçe koşup akranları ile oyun oynamaya teşvik edilmesi.
2- Tayların tay topluluğu içindeki durumlarının devamlı gözetilerek akranları içindeki dengesizlikleri veya tayların akranları arasındaki ezilmelerinin önlenmesi, gerekiyorsa geç doğumlu zayıf kalmış tayların ayrılarak ayrı bir gurubun teşkil edilmesi.
3- Tayların bireysel eğitimine önem vererek tayın altı aylıktan itibaren sürekli Lonj yaptırılarak tayın eğitimine devam edilmesi. Tayların eğitiminde Lonj yaptırmanın çok büyük önemi vardır. Lonj yaptırmakla;
a) Tay ile insan arasında yakından diyalog kurulması sağlanır.
b) Tay'a itaat etmesi daha iyi öğretilir ve böylece taya eğitim verilmesi sağlanır.
c) Taya yürüyüş şekilleri öğretilir, bilhassa galopları geliştirilir.
d) Tay'a usulüne göre jimnastik yaptırılarak tayın atletik olması sağlanır. (Mesela taya küçük manialar atlatılması,vb.gibi)
4- Kulvar çalışmalarının yapılması (kulvar: yan tarafları bariyerler ile kaplı yaklaşık 30 metre çaplı daire veya elips şeklindeki pisttir.)
Kulvar çalışmaları ile;
a) Tayın daha serbest olması ve daha atletik olması sağlanır.
b) Tayın sözlü komutlara itaat etmesi gibi yüksek derecede eğitim kazanması sağlanır. (Bu tarzda çalışma ile taya yaklaşık 50 adet kelimelik komut öğretilebilir. Dur, çekil, gel, git, atla, tırıs, galop, v.b.gibi) Hatta bazı uzmanlarca atlara 200 kelimeye kadar komut öğretilebileceği ifade edilmektedir. Eski Türkler atları ile adeta konuşurlardı. Hücum, gel,koştur,geri,göğüsle gibi komutlar ile atlarını kumanda ederler ve atlarına savaşmayı öğretirlerdi. Atları da sahipleri ile birlikte cansiperane savaşırlardı. Türklerin ata hakim, olma, atı kumanda etmelerindeki ince nokta Türkler'in atlarını bir hayvan olarak değil de bir dost bir yoldaş olarak görmelerinden ileri geliyordu.
Aslında milli bir tay komut ve eğitim lügatinin teşkil edilmesi Türkiye çapında at eğitiminde standardlaşmayı getireceğinden,yarışlardaki başarılar daha da artacaktır. Velhasıl tay ve at eğitimi kolay değildir. Attan gerekli verimin alınabilmesi ve atın başarılı bir yarış atı olabilmesi için atla sürekli ilgilenip çok çalışmak gerekir. Bu nedenle atçılık çok zor mesleklerden biridir. .
Taya yaptırılan Lonj ve kulvar çalışmaları ile tayların ilk idmanlarına başlanmış olunur. Tay idmanlarında şu hususlara önem vermek gerekir;
1- Yarış atlarında kalp ve ciğer kapasiteleri çok önemli olduğundan ve bu özelliklerde daha çok tay iken geliştirildiğinden taylarda erobik çalışmalar çok önemlidir. Bu nedenle taylarda, tayları aşırı yormadan dinlendire, dinlendire tayın kapasitesine göre yapılan uzun ve hafif kenterler tay idmanında önem kazanır.
2- Taya yeteri kadar tırıs yaptırılarak, tayın ayak bacak ve bileklerinin gelişmesi sağlanır.
3- Tayın atletik ve süratli olmasının sağlanması için taylara jimnastik (küçük atlamalar) ve hafif sürat idmanlarının yapılması sağlanır.
4- Taylara katiyetle ağır idmanlar ve dayanıklılık idmanları yaptırılmaz. Bu tarz idmanlar, ancak tayla yarış koşmaya başladıktan sonra yaptırılır.
3- Tayların Sevgi ve Güven Ortamı içinde, Sitrese maruz bırakılmadan huzurlu olarak yetiştirilmesi :
Tayların gelişmesinde en az gıda ve idman kadar önemli bir husus vardır ki bu da "sevgidir." Sevgisiz ve güvensiz ortamda bulunan taylar, ne kadar iyi bakarsanız bakın, ne kadar iyi idman ederseniz edin kesinlikle gelişemez. Bu nedenle taylara yeteri kadar sevgi gösterilmeli ve psikolojik yapılarına dikkat etmek gerekir. Bu konu ile ilgili olarak şu hususlara dikkat edilir :
1- Tay'lara anneleri, ile birlikte huzurlu bir ortam sağlanması,
2- Tay'lara kısrak ve tay topluluğu içinde uyumlu emniyetli, ve rahat hareket imkanının sağlanması,
3- Tay ve annesine geniş ve yeteri kadar hareket imkanının sağlandığı bir ortamın sağlanması,
4- Taylara insanlar (bakıcılar) tarafından bol
sevgi gösterilmesi ve tayların insanları, adeta anneleri
kadar sevmesinin sağlanması,
5- Tayları memeden keserken çok dikkat edilmesi ve tay'ların sitreslerinin (gerginliklerinin) giderilmesi,
6- Tay'ların memeden kesilmesinden sonra taylara daha çok sevgi ve ihtimamın gösterilmesi ve bakıcıların tayın ebeveyninin yerini alması,
7- Memeden kesildikten sonraki yapılan eğitim ve idmanlarda tayı zorlamadan, sevgiye ön plânda yer verilmesi,
hususlarına dikkat edilmelidir.
Tay yetiştirilmesinde en önemli hususlardan biri de tayın memeden kesilmesi olayıdır. 1983 yılında Jokey Kulübü'nün pansiyon harasını ziyaret etmiştim. O zamanlar hara müdürü olan Sayın Seyfettin Giray bana büyük misafirperverlik örneği göstermişti. Sayın Seyfettin Giray' la atçılık, ile ilgili sohbet yaptık. Zaten biz atçılar bir araya geldiğimiz zaman hemen arkadaş olup, saatlerce at hakkında konuşuruz. İki atçı Dünyanın neresinden olursa olsun hemen anlaşır. Atçılık enternasyonal bir lisandır.Daha sonra Sayın Seyfettin Giray bana harayı teferruatlı olarak gezdirdi. Gittiğim tarihlerde taylar annelerinden daha yeni ayrılmış ve her biri ayrı ayrı müstakil boks'lara (Ahırlara) konulmuştu. Taylar çok üzgün ve huzursuz adeta yıkılmışlardı. Büyük bir sitres içinde oldukları her hallerinden belli idi. Sayın Seyfettin Giray'ın ifadesine göre bazı taylar annelerinden ayrıldıklarında boksları içinde kendilerini yerden yere atıyorlar ve duvarlara tırmanıyorlarmış. Daha sonra aygırları gezdik. O tarihlerde pansiyon harada ki aygırlar şunlardı; Kamalpour, Karoo, Ay Tudor, Kılıçarslan, Running Mill, Gap of Dunloe, Bora Bora, Afayoon, Nurcivan ve Tünkut.
Bu arada Sayın Seyfettin Giray bana Tünkut ile ilgili enteresan bir olayı göstereceğini söyledi. Ünlü aygır ve yarış atı Tünkut ile, yine Türkiye'nin yetiştirdiği ünlü aygır ve yarış atı Nurcivan o sıralarda boksları (ahırları) karşı karşıya idi sayın Seyfettin Giray gidip Nurcivan’ı sevdiği zaman Tünkut yerinde tepiniyor, kızarak kişniyor ve Nurcivan’ı kıskanıyordu. Bunun üzerine gelip Tünkut'u sevdiğinde Tünkut karşıllık veriyor. Sevgi ve sevinç gösterileri yapıyordu.
Ben tayların memeden kesilmesi ile ilgili bir yazı okumuştum. Sayın Ziya Kütev'in yazmış olduğu "Hayvancılık Temel Besicilik ve Beslenme" isimli kitabın 212.sayfasındaki "Memeden Kesme" isimli bölümde aynen şöyle bir cümle geçmektedir. "Memeden kesilen tay anasından ayrılır ve bir daha hiç bir araya getirilmez, birbirini böylece unuturlar." Ancak kitabı biraz daha irdeleyince bu cümlenin iş atları için geçerli olabileceği kanısına vardım. Benim kanaatıma göre bahse konu cümlede'ki fikri yarış atları için uygulamak iyi netice vermez. Şöyle ki; Kısraklar taylarını doğurduktan ve kendilerini toparladıktan sonra işe gönderilmektedir. Kısraklar kuşluk ve ikindi vakti ahıra getirilerek yavruları emzirilmektedir. Bu nedenle hem toplu halde kalan bu taylar ve hem de doğumdan itibaren bu duruma alışan bu taylar aniden memeden kesilme anında hiç bir zaman zarar görmemekte ve duruma kolayca alışmaktadırlar. Yalnız burda dikkat edilecek husus şudur : Kısrağın sütü henüz kesilmediği, için kısrağın yeminin biraz kısılması ve sütün kesilmesi sağlanır. Şayet bu önleme rağmen kısrağın sütü kesilmiyor ise, kısrağın sütü süt kesilene kadar bir kaç gün sağılarak kısrak rahatlatılır. Yarış atlarında ise bu durum böyle değildir. Çünkü safkan kısraklar sadece yetiştiricilik için yetiştirilir ve iş yaptırılmazlar. Bu nedenle anne ile tay sürekli yan yanadır. İşte bu nedenle bu tayı aniden annesinden ayıracak olursanız, tay şoka girebilir. Ve
ani biyo-elektrik şok ile tayın beyin hücreleri tahrip olabilir. Ve tayda telafisi mümkün olmayan hasarlar ve sinirlilik halleri olabilir. Ve tay gerekli performansı göstermiyebilir. Bu nedenle tayı memeden ayırmadan önce bakıcıların tayı kendilerine alıştırarak bağlamaları ve annesine olan ilgilerini azaltmaları veya taylar annelerinden ayrıldığında toplu olarak bir arada bulunmaları sağlanmalı, veya bokslara tek, tek konulacaksa karşılıklı bokslara konularak birbirlerini görmeleri sağlanmalı veya başka yöntemler denenmelidir.
Şunu unutmamak gerekirki bir tayın orjini ne kadar iyi olursa olsun şayet bilimsel kurallara göre tayın bakımı, idmanı ve eğitimi iyi yapılmazsa ve yine bu yolda çok çalışılmazsa hiçbir zaman şampiyon tay yaratılamaz.
